Lễ hội đền Đuổm là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Đền Đuổm được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ XII (năm 1180), là nơi thờ danh tướng Dương Tự Minh, vị tướng tài ba dưới vương triều nhà Lý, người có công lớn trong việc giữ yên bờ cõi phía Bắc nước Đại Việt ở thế kỷ thứ XII. Với tài năng xuất chúng, ông đã được các vua triều Lý phong làm thủ lĩnh Phủ Phú Lương, gả hai công chúa Diên Bình và Thiều Dung làm vợ, cho cai quản 1 vùng đất rộng lớn tương đương với vùng đất thuộc các tỉnh: Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Bắc Kạn và Thái Nguyên. Dưới thời ông cai quản, Nhân dân được hưởng phồn vinh, thịnh trị.

Lễ hội đền Đuổm là một trong những sự kiện đầu năm có ý nghĩa quan trọng đối với Nhân dân huyện Phú Lương. Từ năm 2015, UBND huyện Phú Lương, các sở, ban ngành liên quan đã phối hợp với Cục Di sản văn hóa (Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch) và các chuyên gia nghiên cứu phục dựng nghi thức lễ hội, trùng tu, tôn tạo di tích. Đến nay, các nghi thức trong phần tế lễ, rước đất, rước nước đã dần được phục dựng, hoàn thiện để phù hợp với điều kiện thực tế của không gian đền Đuổm, mang ý nghĩa giáo dục truyền thống sâu sắc. Với ý nghĩa đó, Lễ hội đền Đuổm được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 217/QĐ-BVHTTDL ngày 23/01/2017.

Trải qua những biến đổi của thời gian, khí hậu và địa chất, Di tích đã có sự xuống cấp nghiêm trọng. Từ năm 1980 đến nay, quần thể di tích lịch sử - thắng cảnh quốc gia đền Đuổm đã trải qua 09 lần tu bổ, tôn tạo. Song do thời tiết ẩm ướt bởi khu di tích nằm ở vị trí sườn núi đá nên ảnh hưởng đến các hạng mục công trình, kết cấu cũng như sự thẩm mỹ của hạng mục công trình di tích bị ảnh hưởng nghiêm trọng, xuống cấp, sụt lún, rạn nứt, thấm dột. Bên cạnh đó, hệ thống các công trình đền Trung, Phủ Bà (phủ Diên Bình, phủ Thiều Dung), gác chuông chưa đáp ứng được với nhu cầu sinh hoạt, hưởng thụ văn hóa, tinh thần của Nhân dân cũng như đạt được giá trị về mặt kiến trúc - nghệ thuật của di tích thuộc giai đoạn thời nhà Lý - Trần (thế kỷ XII - XIII).

Đáp ứng nguyện vọng của đông đảo Nhân dân và du khách thập phương, thực hiện chức năng, nhiệm vụ của cơ quan chuyên môn tham mưu quản lý nhà nước về di sản; căn cứ các quy định hiện hành, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với UBND huyện Phú Lương mời lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đơn vị tư vấn, đặc biệt là có ý kiến chuyên môn từ các nhà sử học nổi tiếng để khảo sát thực địa, thảo luận phương án thiết kế tổng thể Dự án Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử và thắng cảnh đền Đuổm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, để đảm bảo vừa giữ được những giá trị lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật của Di tích, vừa đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa, tinh thần cho Nhân dân. Hiện, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang phối hợp với UBND huyện Phú Lương để triển khai thực hiện.